Poznaj Mali - dom manuskryptów, muzyki i magii

Według legend Timbuktu to miasto leżące na krańcu świata, gdzie kończą się południowe połacie Sahary i zaczyna świat bogatych tradycji naukowych, cudów architektury i bogactwa twórczości artystycznej. W rzeczywistości znajduje się ono w Mali - państwie położonych w Afryce Zachodniej, miejscu wypełnionym po brzegi niezrównanym bogactwem kulturowym, wynikającym z tradycji i wpływów z całego obszaru Sahary i Sahelu, które od wieków harmonijnie się przenikają. To bogactwo przybliży Wam wystawa "Mali Magic" (Magia Mali) na Google Arts & Culture. 

Choć Mali jest powszechnie znane jako ojczyzna Mansy Musy (najbogatszego człowieka na świecie), prawdziwa magia tego państwa opiera się na kilku filarach stanowiących o jego kulturze - rękopisach, muzyce, zabytkach i sztuce współczesnej oraz jego niewiarygodnej odporności na zagrożenia środowiskowe i wpływ człowieka. Odporność ta jest możliwa dzięki determinacji mieszkańców i mieszkanek do zachowania swojego dziedzictwa. 

M jak Mali 
Opowieści o historii Mali często zwracały uwagę na ukazanie przemocy i niepokojów politycznych, jakich doświadczył naród - a mianowicie zamachu stanu w 2012 r. i następującej po nim dziesięciomiesięcznej okupacji przez dżihadystów, która doprowadziła do zniszczenia wielu mauzoleów, meczetów i pomników, spalenia starożytnych manuskryptów, a także zniszczenia wielu instrumentów. Odwoływano również festiwale, aby wyciszyć tradycje muzyczne, które określały lokalną kulturę. Ale lud malijski nie pozwolili, by jego kultura stała się ofiarą zniszczenia. Jego determinacja i poświęcenie przejawiały się na wiele sposobów - od ocalenia starożytnych manuskryptów, które rodziny chroniły przez lata przed całkowitym zniszczeniem, po współczesne ruchy artystyczne, które powstają w czasach niepokoju. Więcej o ich wysiłkach na rzecz zachowania i digitalizacji bibliotek możecie przeczytać tutaj. 

“Mali Magic” na Google Arts & Culture rzuca światło na te heroiczne historie o wytrwałości oraz prezentuje malijskie zabytki, manuskrypty, muzykę i sztukę współczesną w niepowtarzalnej cyfrowej kolekcji dźwięków i opowieści.

Od lewej: 1. Okładka najnowszego albumu Fatoumaty Diawary, Maliba. Nominowana do nagrody Grammy Fatoumata Diawara, na ekskluzywnym albumie wyprodukowanym w Mali, śpiewa o dziedzictwie i nadziejach na przyszłość tego państwa. 2. Animowana grafika malijskiego muzyka z teledysku. Obejrzyjcie teledysk, w którym współcześni muzycy z całego Mali wykonują utwór kultowego malijskiego piosenkarza Ali Farka Touré.

Od lewej: 1. Otwarty rękopis z kaligraficznym tekstem i dekoracją. Delikatne i ozdobne tomy zawierające ważne nauki - zarówno religijne, jak i świeckie - należą do zbiorów, które rodziny przechowywały w swoich domach przez stulecia przed ewakuacją z Timbuktu. 2. Portret Abdoulaye Konaté na tle jednego z jego dzieł sztuki, wielobarwnego gobelinu ściennego. Abdoulaye Konaté, jeden z najbardziej wpływowych artystów afrykańskiej sceny sztuki współczesnej, tworzy żywe gobeliny ścienne z malijskiej bawełny, inspirowane tradycją i kulturą afrykańską, jednocześnie podnosząc świadomość na temat palących kwestii politycznych, społecznych i środowiskowych w Mali i poza nią. 3. Model 3D Wielkiego Meczetu w Dżenne z sylwetką osoby stojącej obok, dla pokazania skali. Model 3D największej na świecie glinianej budowli - Wielkiego Meczetu w Dżenne - sięga 20 metrów wysokości i może pomieścić do 1000 osób.

M jak manuskrypty 
Na długo przed europejskim renesansem malijskie miasto Timbuktu, które niegdyś było domem dla społeczności uczonych stanowiącej jedną czwartą całej jego populacji, było źródłem ogromnej wiedzy z zakresu moralności, polityki, astronomii, literatury, a także bardziej zaskakujących tematów, takich jak czarna magia czy porady seksualne. Praca ta została uwieczniona w tysiącach cennych manuskryptów. Te dzieła na nowo zdefiniowały nasze rozumienie historii Afryki. Dr Abdel Kader Haidara, "kozacki bibliotekarz", znany z przemycenia rękopisów z Timbuktu, gdy ich bezpieczeństwo było zagrożone, powiedział: "Mówili, że w Afryce nie ma spisanej historii. Mówi się, że cała historia Afryki jest przekazem ustnym. Mamy tu ponad 400 tysięcy manuskryptów napisanych wyłącznie rękami Afrykanów. Zobaczą to i powiedzą coś przeciwnego. To jest prawdziwy renesans". 

Wreszcie manuskrypty trafiły z rodzinnych bibliotek na scenę światową: spektakularna kolekcja 40 tysięcy zdobionych tomów i pięknie zapisanych rękopisów z Timbuktu trafiła na Google Arts & Culture, gdzie można ją oglądać online i może stanowić centrum dyskusji i wydarzeń, które odbyły się w Bamako w dniu 12 marca oraz w Bibliotece Publicznej na Brooklynie w dniu 17 marca.

Od lewej: 1. Grafika przedstawiająca bibliotekarza w Timbuktu trzymającego rękopis. Niektóre z najważniejszych odkryć astronomicznych i astrologicznych na świecie zostały dokonane przez uczonych islamskich, na długo przed Galileuszem i jego teleskopem; niektóre z nich zostały odwzorowane w manuskryptach z Timbuktu. 2. Stara strona manuskryptu z Timbuktu przedstawiająca diagram astrologiczny. W rękopisach z Timbuktu można znaleźć wiele zaskakujących tematów, od praw człowieka i matematyki po porady seksualne oraz czarną magię.

Od lewej: 1. Kolorowa, pozłacana strona rękopisu z kaligraficznym tekstem i dekoracją. Rękopisy z Timbuktu słynęły z piękna wizualnego i z mądrości. Style kaligrafii obejmują zarówno szerokie cięcia zachodnioafrykańskiej tradycji Hausa, jak i zaokrąglonego północnoafrykańskiego liternictwa. Wewnątrz znajdują się piękne, wielowiekowe Korany ze złoceniami i kaligrafią. 2. Stos książek zawierających starożytne manuskrypty. Rękopisy były przechowywane przez wieki nie przez muzea czy instytucje, ale przez poszczególne rodziny, które przekazywały swoje biblioteki z pokolenia na pokolenie. To dzięki nim możemy dziś podziwiać pisaną spuściznę Timbuktu.                        3. Uszkodzony rękopis leży pośród gruzów powstałych w wyniku zniszczeń spowodowanych okupacją Mali przez ekstremistów. Kruche manuskrypty, zapisane tuszem na włoskim papierze, koziej, owczej, a nawet rybiej skórze, zostały uratowane dzięki osobom, które przemyciły kartki z miasta samochodem i łodzią sprzed nosa islamskich ekstremistów.
M jak muzyka 

Od plemiennych pieśni i tańców przy akompaniamencie unikalnych tradycyjnych instrumentów (uchwyconych na wideo przez Instruments4Africa) po Festiwal na Pustyni, na którym gościli m.in. U2 i artystka Fatoumata Diawara, Mali jest miejscem przesycone rytmem dzięki powszechnej pasji do muzyki. Mówi się nawet, że rock'n roll i amerykański blues są głęboko zakorzenione w malijskich tradycjach muzycznych i mitologicznych. 

Dziś malijska scena muzyczna jest nadal silna - muzycy z całego kraju zjednoczyli się, aby nagrać piosenkę "Houwkuna", ukochany utwór kultowego malijskiego artysty, Alego Farka Touré. Nominowana do nagrody Grammy Fatoumata Diawara, dzięki swojemu nowemu mini albumowi "Maliba" ("Wielkie Mali"), wprowadziła Mali na światową scenę muzyczną. Z kolei festiwale i koncerty na żywo organizowane przez organizację Timbuktu Renaissance i Instruments4Africa podtrzymują tradycje związane z muzyką i spajają społeczność.

Od lewej: 1. Malijska tancerka występuje podczas ceremonii w kolorowym kostiumie i masce. Tradycje muzyczne Mali, takie jak instrumenty, tańce i kostiumy używane podczas ceremonii pogrzebowej starszyzny Dogonów, są zagrożone, ponieważ kraj odchodzi od tradycyjnego stylu życia, a kultura globalna osłabia bogate tradycje leżące u podstaw tego narodu. 2. Grupa malijskich muzyków siedzących z tradycyjnymi instrumentami. Wykonywanie muzyki na żywo jest istotną częścią tradycji Mali - podczas tradycyjnych uroczystości i imprez nie ma mowy o streamowaniu utworów.

Od lewej: 1. Wejście na teren Festival au Désert. Malijski Festiwal na Pustyni jest słynny na światowej scenie muzycznej.Przez lata występowały na nim największe talenty kraju, a także światowej klasy goście, tacy jak U2 czy Led Zeppelin. Kiedy okupacja dżihadystów wymusiła odwołanie imprezy, odbyła się ona “na wygnaniu", ponieważ malijscy muzycy odmówili podporządkowania się ekstremistom.                            
2. Okładka albumu Alego Touré Farka. Długa historia tradycji muzycznych Mali osiągnęła szczyt w latach 60. i 70. ubiegłego wieku, w których zarówno państwo, jak i osoby prywatne znacząco inwestowały w muzykę i kulturę. W rezultacie powstało pokolenie prawdziwych muzyków, takich jak słynny Ali Farka Touré. W tym okresie wyprodukowano także wiele płyt, które na stałe zapisały się w historii muzyki malijskiej. 3. Występuje "słowiczy głos z Timbuktu" - Khaira Dharby. W czasie okupacji ekstremistycznej tradycje, które umacniały malijskie społeczności i budowały tożsamość, stały się celem ataków - zakazano muzyki i niszczono instrumenty, próbując w ten sposób uciszyć głos i ducha narodu. Jednak muzycy z Mali nadal dzielili się swoim dziedzictwem i talentem ze światem, kiedy tylko mogli i jak mogli, aby tradycja muzyczna Mali mogła przetrwać.

M jak monumenty 
Trzecią warstwę niepowtarzalnego krajobrazu kulturowego Mali stanowią meczety, mauzolea i pomniki. Budowle te nie są jedynie powtarzaniem historycznych stylów architektonicznych z błota i upamiętnieniem minionych wydarzeń. Lokalne społeczności utrzymują je od wieków przy życiu oraz podejmują wysiłki zmierzające do ich odbudowy po niedawnym zniszczeniu przez tych, którzy próbują wstrząsnąć fundamentami malijskiej kultury i tożsamości. 

Wiele czynników zagraża zabytkom Mali i całej kulturze tego państwa: niepokoje polityczne i zanik turystyki, globalizacja i zanieczyszczenie środowiska. Oglądając Wielki Meczet w Dżenne w 3D lub pierwsze w historii meczety i zabytki z Mali na Street View, widać wyraźnie, że to dziedzictwo kulturowe warte jest ochrony i zachowania dla przyszłych pokoleń.

Od lewej: 1. Fasada meczetu Djinguereber z cegły mułowej. W pierwszym w historii Street View zagrożonych meczetów i mauzoleów w Mali użytkownicy mogą zwiedzić i poznać tajemnice meczetu Djinguereber: nad głównymi drzwiami podobno znajduje się ledwie czytelny napis z nazwiskiem Mansy Musy, najbogatszego człowieka w historii. 2. Członkowie społeczności lokalnej wspinają się na Wielki Meczet w Dżenne, aby podczas festiwalu pomalować jego fasadę. Niesamowity festiwal ponownego otynkowania Wielkiego Meczetu w Dżenne jest organizowany co roku przez lokalną społeczność, która wykorzystuje tę okazję do wspólnej pracy nad zachowaniem i celebrowaniem swojego dziedzictwa. Mówi się, że mimo wyścigu o to, by ukończyć część prac przypadającą na daną dzielnicę i zdobyć pierwszą nagrodę, podczas festiwalu nigdy nie doszło do wypadku. 3. Malijski murarz przed zrekonstruowanym grobowcem przodków. Po zniszczeniu mauzoleów i miejsc dziedzictwa przodków, które były celem ataków podczas konfliktu, UNESCO podjęło współpracę z lokalnymi murarzami w celu odbudowy i rekonstrukcji tych obiektów.

M jak modernizm
Trwałą spuściznę kreatywności i żywej kultury Mali kontynuuje nowe pokolenie współczesnych artystów w tym kraju. Malarze, rzeźbiarze i inni twórcy odzwierciedlają kolor i chaos, który dostrzegają w otaczającym ich świecie, łącząc ekspresyjną kulturę Mali z własnymi unikalnymi perspektywami, ambicjami i poszukiwaniami. 

Odnosząc się do trudności i zniszczeń, których Mali doświadczyło zarówno w najnowszej, jak i kolonialnej historii, scena artystyczna tego kraju może stanowić przestrzeń, w której przeszłość Mali może zostać zaadaptowana, a dzięki kulturze i kreatywności można także budować przyszłość. 

"W dniu, w którym przyznamy, że straciliśmy wszystko dla korzyści innych, będziemy mogli naprawdę zacząć odkrywać siebie na nowo" - mówi współczesny malijski artysta Amadou Sanogo.

Od lewej:1. Opa Bathily na tle swoich wielobarwnych, multimedialnych obrazów. Od początku swojej kariery Amadou Opa Bathily zajmuje się "odzyskiwaniem sztuki", pracując z metalami pochodzącymi z recyklingu, aby tworzyć rzeźby. Obrazy Bathily'ego nadal są identyfikowane z tymi twardymi materiałami, które rzeźbi on na płótnie. Jego prace i materiały są zarówno elastyczne, jak i trwałe.      2. Jedna z pół-rzeźbiarskich prac Souleymane'a Guindo na płótnie. Prace Souleymane'a Guindo, inspirowane górami, kamieniami i głazami skalistych skarp kraju Dogonów, łączą go z bogatym kulturowo obszarem środkowego Mali, gdzie ma swoje rodzinne i etniczne korzenie.

Od lewej: 1. Ange Dakou przed jednym z utkanych przez siebie dziełem sztuki - amuletem. Współczesne prace artysty Ange Dakouo są inspirowane amuletami ochronnymi zwanymi "gris gris", które są przyczepiane do nadgarstka lub szyi dziecka po urodzeniu lub przyszywane do strojów tradycyjnych myśliwych w Afryce Zachodniej. Dakouo tworzy swoje własne plecione "gris gris", które tradycyjnie mają odstraszać złych dżinów, pecha, a nawet pociski wroga. 2. Prace Dramane'a Toloby'ego, wykorzystujące papier maché, tkaniny i materiały porzucone. Prace Dramane'a Toloby'ego są odpowiedzialne ekologicznie i opierają się na odzyskiwaniu śmieci wyrzucanych przez ludzi na dziko. Inspiracją dla jego twórczości jest marnotrawstwo społeczeństwa konsumpcyjnego, skontrastowane z naturalnym światem tradycyjnego społeczeństwa wiejskiego, wdzięczności i ciągłej walki z niedostatkiem.
Więcej informacji można znaleźć na stronie g.co/MaliMagic lub w aplikacji mobilnej Google Arts & Culture na systemy iOS i Android.